Կարդացին Երբ երկրում պատերազմ է, չափազանց կարևոր է երեխաների հետ այդ մասին ճիշտ խոսել, քանի որ այս օրերին երեխաները նույնպես ծանր հուզական ապրումներ ունեն: Հատկապես 3-5 տարեկան երեխաները շուտ տպավորվող են, և ծնողը պետք է նրանց հետ ճիշտ աշխատանք տանի հետագա բարդություններից խուսափելու համար:
Իսկ ինչպե՞ս խոսել երեխայի հետ պատերազմի մասին և ի՞նչ անել, որ երեխան պատերազմական գործողություններ տեսնելիս վախի զգացողությունը կարողանա հաղթահարել:
Այս թեմայի շուրջ զրուցել է Aravot.am-ը՝ հոգեբան Աննա Բադալյանի հետ: Ըստ հոգեբանի՝ նախ պետք է հաշվի առնել երեխայի տարիքը, քանի որ կա վաղ մանկություն, մանկական տարիք և պատանեկության տարիք: Այս հոդվածում մեջբերված են հոգեբան Աննա Բադալյանի պատախանները:
Ինչպես խոսել 3-5 տարեկան երեխաների հետ պատերազմի մասին
«Այս տարիքային խումբը շուտ տպավորվող է: Երբ երեխաները տեսնում են շրջապատում խառնաշփոթ, աղմուկ, աղաղակ, բոլորը խոսում են այդ թեմայով, բնականաբար, իրենք հաստատ չեն գիտակցում՝ ինչ է պատերազմը, բայց ամեն դեպքում բացասական էմոցիան իրենց վրա կլանում են: Այլ բան է արդեն պուբերտատի տարիքի երեխաների՝ անչափահասների հետ աշխատանքը, երբ նրանք և՛ գիտակցում են՝ ինչ է պատերազմը, և՛ տեսնում են՝ այդ պարագայում ինչ է կատարվում շրջապատում, քանի որ և՛ լրատվությունն է իրենց համար շատ մատչելի, և՛ հասարակության մեջ խոսքը նրանք լսում են»:
Ինչպես կարող է ծնողն այնպես անել, որ երեխան իրեն ուժեղ զգա՝ բացառելով վախի զգացողությունը
«Եթե խոսքը վաղ մանկական և մանկական տարիքի երեխաների մասին է, եթե մենք ուզում ենք երեխայի մեջ վախի զգացողությունը վերացնել, ապա առաջինը պետք է մենք ինքներս մեր խոսքի մեջ վստահ լինենք: Դրա համար նախ պետք է խոսել երեխայի հետ, պատմել իրականությունը, որ կա նման իրավիճակ, դա կոփում էլ է երեխային: Կարևոր է, որ նա գիտակցի իրականությունը, թե ինչ է պատերազմը, որ դա վատ է, ինչ հետևանքներ կարող է ունենալ: Եթե խոսում ենք հայերի մասին, կարող ենք օրինակներ բերել Սասունցի Դավթից, Հայկ նահապետից, որ այս իրավիճակում հաղթեց, հեքիաթների միջոցով ներկայացնել, որ միևնույն է բարին հաղթում է չարին, բայց կա դժվար ճանապարհ մինչև հաղթանակ: Հաղթանակի գործոնը պետք է միշտ գերակայող լինի պատմությունների մեջ, պետք է նստած լինի երեխայի ենթագիտակցության մեջ, թե չէ մենք կունենանք վախկոտ երեխա»:
Պե՞տք է թույլ տալ, որ երեխան դիտի պատերազմական իրավիճակին վերաբերող տեսանյութեր՝ օրինակ՝ տանկի, ուղղաթիռի խոցում և այլն
«Ամեն դեպքում տեսանյութերը պետք է սահմանափակվեն, որովհետև ինչքան էլ ասենք՝ պետք է երեխան պատրաստ լինի, բայց կարող է երեխան ուրիշ հուզական խնդիրներ ունենալ ու արդյունքում այդ ագրեսիվությունն իր մոտ դառնա գերակշռող ու իր վարքի դրսևորման ձև: Այնպես որ, պետք է ընտրել ոսկե միջինը»: Հոգեբանը շեշտեց, որ հատկապես այս օրերին ծնողի, դպրոցի գործոնը մեծ է, կարևոր է, որ վեր հանեն երեխայի պահեստային ուժերը, վախի մթնոլորտը երեխայի միջից դուրս գա, հասկանա, որ սա կյանք է, դժվարություն, բայց ուժ ու կամք ունեն հաղթահարելու: Ամենակարևորը, իրենք հասկանան, որ իրենք մենակ չեն»:
Ինչպես վարվի ծնողը՝ երեխայի մոտ թշնամու կերպա՞րն արմատավորի, թե՞ խաղաղասիրություն
«Ինքս մարդասեր մարդ եմ, գտնում եմ, որ երեխայի մեջ թշնամություն մտցնելով՝ դրանով վնասում ես քո երեխային, ոչ թե մյուսին: Ես դրա կողմնակիցն եմ՝ որպես հոգեբան, որ պետք չէ թշնամություն սերմանել: Բայց սա այն դեպքն է, որ դա շարունակ ձգվում է մի ամբողջ դար: Մենք լինելով քաղաքակիրթ, մեր երեխաներին սիրով, ջերմությամբ, քրիստոնեական արժեքներով դաստիարակելով ՝ միևնույն ժամանակ պետք է ցույց տանք նրանց՝ որն է թշնամին: Մենք մի ամբողջ դար խոհեմություն սերմանեցինք, արդյունքը սա եղավ, չնայած մեր տղաներն առյուծ են»:
Հոգեբանը նաև օրինակ է բերել Արցախի ապաստարաններում գտնվող երեխաներին, որոնց մեծամասնության աչքերում ըստ նրա՝ վախ չկա և դրա պատճառն այն է, որ այդ երեխաները կարծես այդ տարածաշրջանին հատուկ կուռ ու պինդ են: Ըստ հոգեբանի՝ կարելի է երեխաներին ցույց տալ ապաստարաններում գտվող երեխաների նկարներ, որտեղ իրենց հասակակիցները ինչ-որ բանով զբաղված են, ժպտում են, խաղում և պետք է բացատրել, որ հիմա երեխաները գտնվում են իրենց տներից հեռու, որպեսզի պաշտպանվեն թշնամու գնդակից, իսկ նրանց եղբայրներն ու հայրիկները կարողանան սաստել թշնամում: